شرکت آوا پزشک در زیر مجموعه وزارت بهداشت هر چه باشد بخش خصوصی نیست. از امکانات دولتی استفاده می کند و وظایف تعریف شده‌ای دارد. اما ورود این شرکت به عرصه رقابت با تولیدکنندگان سرنگ، به بخش خصوصی آسیب زد. آسیبی که آثار آن هنوز برای صاحبان این صنعت مشهود است.
به گزارش ساعت سلامت، هیئت امنای صرفه جویی ارزی در معالجه بیماران با مصوبه مجلس در سال 78 تاسیس شد. فراهم سازی زمینه معالجه همه بیماران در داخل کشور، بی نیاز کردن کشور از اعزام بیمار به خارج از کشور و صرفه جویی ارزی در هزینه های درمانی بیماران از جمله وظایف اصلی این نهاد بود. اما ورود هیئت امنای صرفه جویی ارزی به عرصه تولید و رقابت با بخش خصوصی مسیر دیگری را برای این مجموعه رقم زد.
در قسمت اول و دوم بررسی فعالیت‌های هیئت امنای ارزی به وعده تولید آنژیوکت در شرکت آوا پزشک پس از آتش سوزی در کارخانه آشتیان پرداختیم. جایی که سرسوزن و اخیرا سرنگ هم در آن تولید می شود. اما باید دید اقدامات آوا پزشک در هیئت امنای ارزی تا کجا به نظام سلامت کمک کرده است. آیا همه فعالیت های آن در مسیر توسعه و کمک به بهبود اقتصاد سلامت و پیشرفت کشور بوده است.
فعالان بخش خصوصی تولید سرنگ با سابقه حداقل 30 ساله در تولید این کالا معتقدند ورود هیئت امنای صرفه جویی ارزی با نام آوا پزشک به عرصه رقابت اقتصادی با بخش خصوصی همزمان با وجود دست باز این مجموعه برای خرید بیمارستانها، آسیبهای بزرگی را به تولید ملی در این عرصه وارد کرده است.
هیئت امنا وارد می‌شود
هیئت امنای صرفه جویی ارزی در معالجه بیماران در سالهای گذشته در مواردی با خرید عمده برای بیمارستانهای دولتی تلاش کرد، به عنوان بازوی اقتصادی وزارت بهداشت هزینه های این دستگاه را پایین بیاورد. اما همزمان با تاسیس شرکتهای مختلف اقماری حرف و حدیث هایی را رقم زد که جای بررسی و تامل دارد.
یکی از شرکتهای اقماری هیئت امنای صرفه جویی ارزی که مدیر آن را وزیر بهداشت تعیین می کند، شرکت آوا پزشک است که کارخانه تولید سرسوزن را در آشتیان در اختیار دارد.
شرکتی که به نوعی تولید کننده انحصاری سرسوزن در ایران است. کالایی استراتژیک که می‌تواند نیاز تولید کنندگان سرنگ در کشور را برآورده سازد. اما ورود این شرکت به عرصه تولید سرنگ و رقابت با بخش خصوصی در حالی که سالها در این حوزه فعالیت کرده و حتی بیش از نیاز کشور تولید سرنگ دارند. کار را به جایی رساند که به گفته دبیر سندیکای تولید کنندگان تولید سرنگ برخی از این شرکتها به مرز ورشکستگی و تعطیلی رسیده اند.
برای بررسی بیشتر این موضوع به سراغ خدایار عینی، دبیر سندیکای تولید کنندگان سرنگ و سرسوزن ایران می‌رویم. مردی که دل پردردی از مدیریت دولتی در این حوزه دارد و نسبت به «سیاستهای اشتباه» سالهای اخیر که به گفته او به ورشکستگی صنعت موفق سرنگ در ایران منجر شد گلایه دارد.
او در گفت‌وگو با خبرنگار ساعت سلامت به بازخوانی پرونده فعالیت صنعتگران ایرانی در عرصه تولید سرنگ می‌پردازد و از عاقبت ناخوش این صنعت بر اثر تصمیمات برخی مدیران دولتی می‌گوید.
بازخوانی تولید سرنگ در ایران
مهندس عینی شروع فعالیت صنعتگران داخلی در عرصه تولید سرنگ را از دهه 60 و دوران جنگ می‌داند و می‌گوید: ضرورت تولید سرنگ در کشور از زمان جنگ در کشور روشن شد. در آن زمان مشخص شد با وجودی که داروها را از جاهای مختلف تهیه می‌کردیم، برای مظروف استفاده از دارو متحمل هزینه‌های سنگینی در کشور می‌شدیم.
او می‌افزاید: تولید سرنگ به عنوان مظروف مصرف داروهای تزریقی کار پیچیده پزشکی نیست. اما تولید آن به عنوان کالای استراتژیک اهمیت داشت و تولید آن در توان کشور امکانپذیر بود. زیرا ظرفیت و دانش آن از قبل از انقلاب وجود داشت. بنابراین تولید سرنگ به عنوان یک کالای استراتژیک در دستور کار کشور قرار گرفت.
فعال بخش خصوصی ادامه می‌دهد: تولید سرنگ در کشور به طور ویژه از زمان ریاست جمهوری آقای هاشمی، شروع شد. قرار بر این شد که تولید سرنگ در کشور نه تنها به حد اشباع نیاز کشور و خودکفایی برسد بلکه به کشورهای اطراف هم صادر کنیم. چون تولید این کالای استراتژیک نوعی قدرت محسوب می‌شد.
وی می‌گوید: کشورهای اطراف ایران حدود 400 میلیون نفر جمعیت دارند. اما هیچکدام سرنگ ساز ندارند. کشورهای عراق، سوریه، تاجیکستان، ازبکستان، افعانستان هیچ کدام کارخانه تولید سرنگ ندارند. بنابراین تولید سرنگ در کشور می‌توانست قدرت استراتژیک منطقه‌ای هم محسوب شود.
خودکفایی ایران در تولید سرنگ و صادرات منطقه‌ای
عینی می‌افزاید: با این سیاست تولید سرنگ در کشور از اواخر دهه 60 در دستور کار بخش خصوصی قرارگرفت. تولید کنندگان شروع خوبی داشتند تا جایی که 25 کارخانه تولید سرنگ در کشور ایجاد شد.
او می‌افزاید: گرچه این فعالیت‌ها بعد از پیروزی انقلاب شروع شد. اما قبل از انقلاب با همکاری کارخانه دون باکستر آمریکا در ایران تولید سرنگ در کشور شروع شده بود و هنوز هم توان ایران در تولید سرنگ مرهون تلاش‌ها و فعالیت‌های این شرکت در ایران است.
«هنوز هم تست‌های زیست سازگاری و بسیاری از تست‌های لازم برای تولید سرنگ را در کشور نداریم. اگر امکانات شرکت دون باکستر که بعد از انقلاب به یک ایرانی منتقل شد، نبود دچار آسیب می‌شدیم».
عینی می‌گوید: با گسترش تولید سرنگ در کشور در دهه 70 به خودکفایی رسیدیم. به بسیاری از کشورهای اطراف هم صادرات داشتیم. تا شروع دولت احمدی نژاد ایران بزرگترین صادر کننده سرنگ به کشورهای اطراف بود. صادرات سرنگ به کشورهای اطراف تا سال 1387 هم ادامه پیدا کرد. در بین صادرات غیر نفتی و تجهیزات پزشکی مهمترین صادرات ایران سرنگ بود.
تولید سرنگ در ایران به قدری رونق گرفته بود که شرکت ایرانی ورید که صاحب آن حسین مظفری بود، تجهیزات تولید سرنگ را از کارخانه های دیگر به صورت بالک می گرفت، استریل می کرد و سرنگ آماده را به کشورهای اطراف مثل افغانستان، ازبکستان و تاجیکستان ارسال می‌کرد. اصلا بازار این شرکت داخل ایران نبود وهمه سرنگ‌های تولیدی آن صادر می‌شد.
مظفری سرمایه گذار و فعال بخش خصوصی ساکن آمریکا بود که بعد از انقلاب به ایران آمد و کارخانه تولید سرنگ را در ایران راه اندازی کرد. او یکی از برندهای موفق تولید سرنگ را در کشور به وجود آورد. در این شرکت تولید سرنگ از سالی 20 میلیون عدد شروع شد و به 120 میلیون سرنگ در سال رسید.
افول صادرات سرنگ از اواخر دهه 80
عینی می‌گوید: رونق تولید سرنگ و صادرات این کالای استراتژیک از ایران تا سال 1387 ادامه داشت. اما در این سال مًهر پایان صادرات سرنگ ایران زده شد. بعد از آن کارخانه‌های تولید سرنگ ایران دیگر نتوانستند حتی یک کانتینر سرنگ در سال صادر کنند.
دبیر سندیکای تولید کنندگان سرنگ و سرسوزن ایران می‌افزاید: حتما در دهه 70 و اوایل دهه 80 سیاستی عقلانی در ایران حاکم بود و در کنسولگری‌ها و سفارتخانه‌های ایران در کشورهای مختلف اجرا می‌شد که تاجران و تولیدکنندگان داخلی به راحتی می‌توانستند در کشورهای مختلف مشتری پیدا کنند.
او ادامه می‌دهد: اصلا مهم نیست دولت اصلاح طلب یا اصولگرا باشد یا هر گرایش دیگری داشته باشد. تغییر سیاستها را بعد از یک دوران طلایی با چشمان خودمان دیدیم. از سال 1387 صادرات سرنگ از ایران قفل شد. چون تحریم‌ها شروع شد و البته قبل از شروع تحریم‌ها به هم خوردن مراودات دوستانه با برخی کشورها شروع شده بود. سفارتخانه‌های ایران از توسعه روابط با کشورها ناکام ماندند. انتقال وجوه مالی سخت شد.
عینی می‌گوید: تغییر سیاست در مراودات خارجی از سال 84 شروع شد. اما اینکه صادرات تا سال 1387 ادامه داشت، در واقع آثار سیاستهای سالهای قبل بود. به علت مراوداتی که تولید کنندگان داخلی با مشتریان خارجی پیدا کرده بودند تا سال 87 هم توانستیم صادرات داشته باشیم. بالاخره دو سه سالی با وجود روابط سخت سیاسی هنوز با مشتریان خارجی در کشورهای اطراف همکاری داشتیم. اما بعد از مدتی که مشتریان متوجه شدند خرید از ایران برای آنها به صرفه نیست از بازار ایران خارج شدند.
ورود چین به بازار منطقه‌ای سرنگ ایران
فعال بخش خصوصی می‌افزاید: همزمان با تحریم‌ها و مشکلات صادرات سرنگ به کشورهای اطراف با وجود افزایش تولید، اتفاق دیگری هم افتاد که خروج کشورهای همسایه را از بازار ایران تسریع کرد. چین به سرعت تولید سرنگ را افزایش داده بود. به طوری که فقط یک کارخانه آن به نام شانگهای تا دو میلیارد عدد سرنگ در سال تولید می‌کرد.
او ادامه می‌دهد: کل نیاز داخلی ایران به سرنگ در سال حدود 800 میلیون عدد سرنگ است. در حالی که فقط یک کارخانه در چین تا دو میلیارد سرنگ در سال تولید می‌کرد. تولیدات انبوهی که به دنبال بازار بود با قیمت کم و البته کیفیت پایین تر از تولیدات ایران.
عینی می‌گوید: سرنگ کالایی نیست که همه کشورها برای تولید آن اقدام کنند. وقتی در کشورهای دیگر به وفور تولید می‌شود، چه لزومی داشت همه کشورها بخواهند آن را تولید کنند. اما پشت تولید آن قدرت استراتژیک وجود دارد. این نکته مهم را ما در ایران در زمان جنگ فهمیدیم. زمانی که دارو بود اما سرنگ کم و تزریق سخت بود.
او ادامه می‌دهد: چین بعد از ایران به اهمیت تولید سرنگ پی برد. زمانی که ایران تولید این کالا را توسعه داده بود و می‌توانستیم از این پتانسیل و ظرفیتی که در کشور ایجاد کرده بودیم، استفاده کنیم. اما چین وارد بازار منطقه‌ای ما شد و به بازارهای اطراف ایران حمله کرد و روابط خوبی با این کشورها داشت.
به گفته او، با اینکه کیفیت سرنگ ایرانی از چینی بهتر بود و حتی با برندهای اروپایی رقابت می کرد و هنوز هم این کیفیت وجود دارد. اما چین توانست با قیمت پایین و روابط سیاسی و البته با توجه به سیاستگذاری‌های نادرست در کشور ما بازار منطقه‌ای سرنگ را از ایران بگیرد.
بلای کرونا
دبیر سندیکای تولید کنندگان سرنگ و سرسوزن ایران می‌گوید: زمانی که کرونا شروع شد، تولید کنندگان ایرانی متوجه شدند که بازار جدیدی شکل گرفته است. به همین علت تولید سرنگ را چند برابر کردیم. دوباره برای ورود به بازار منطقه و علیه تولید کنندگان چین اقدام کردیم اما موفقیت‌های تولید کنندگان ایرانی بسیار اندک بود.
او ادامه می‌دهد: در زمان کرونا آقای نمکی وزیر بهداشت، تولید کنندگان سرنگ را جمع کرد و پرسید که می‌توانید نیاز کشور را برآورده کنید یا سرنگ وارد کنیم. ما اعلام کردیم نه تنها نیاز کشور را برآورده می کنیم، بلکه به کشورهای اطراف هم صادر می‌کنیم.
عینی می‌گوید: در دوران کرونا تولید سرنگ را به 3 میلیارد عدد در سال رساندیم در حالی که نیاز کشور حدود 800 میلیون سرنگ بود. تا حدی هم به کشورهایی مثل عراق، افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان، آذربایجان و سوریه سرنگ صادر کردیم. اما با افول کرونا با مشکلات بسیار جدی مواجه شدیم. زیرا ظرفیت تولید سرنگ را به بیش از 3 برابر نیاز کشور رساندیم و حالا این ظرفیت بر زمین مانده بود. دچار چالش شدیدی شدیم. مشکلات به سطح بحران رسیده بود که آوا پزشک هم ناگهان وارد عرصه تولید سرنگ شد.
ادامه دارد…
اخبار مرتبط:
سرنوشت نامعلوم تولید آنژیوکت در آواپزشک
توضیحات هیات امنای صرفه جویی ارزی در خصوص شائبه تولید آنژیوکت
تولید آنژیوکت نسل قدیم برای نسل جدید/ وعده آوا پزشک به زمستان رفت
