استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: مشکلات زیادی در حوزه سلامت وجود دارد، بیمه ها ناتوان هستند و منابع مالی به علت اجرا نشدن پزشکی خانواده هدر می رود. اشکال دیگر هم این است که توجه معاونت علمی از تولید علم به شرکتهای دانش بنیان معطوف شده است.
به گزارش ساعت سلامت، سلسله گفتوگوهای سلامت بدون سانسور در استودیوی خبری و رسانهای همایشهای مشترک هپاتیت، آندوسکوپی گوارشی و جامع گوارش و کبد، در جهت ارائه راهکارها و پیشنهادها به دولت و وزیر بهداشت آینده در حوزه سلامت شکل گرفت.
در این قسمت در خدمت استاد دکتر فریدون عزیزی هستیم که بیش از 40 سال سابقه حضور در حوزه پزشکی را دارد.
دکتر فریدون عزیزی استاد تمام غدد و متابولیسم و رئیس پژوهشکده علوم غدد درونریز و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و معاون علمی فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران است.
آقای دکتر عزیزی در نقطه حساسی در تاریخ کشور هستیم، دولت جدیدی در راه است و با توجه به این که حوزه سلامت یکی از حوزههای بسیار مهم کشور محسوب میشود، اگر بخواهید به شخص اول مجریه کشور توصیهای کنید، چه کارهایی را در نظام سلامت توصیه میکنید؟
– آنچه مسلم است راه طولانی را برای گسترش سلامت و عدالت سلامت در جامعه اسلامی ایران طی کردهایم، از نظر تعداد دانشکدههای پزشکی در حد پایینی بودیم، 6 دانشکده پزشکی تا سال 55 و 9 دانشکده پزشکی تا سال 57 داشتیم و امروزه به بیش از 60 دانشکده پزشکی در سطح کشور رسیدهایم.
دهه اول انقلاب موفق بودیم
این اقدام باعث شد بتوانیم در 20 سال اول بعد از انقلاب نیروی انسانی کافی را برای رشتههای مختلف پزشکی در کشور آموزش بدهیم.
این کار همزمان بود با تشکیل وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی که موجب همراهی مسائل سلامت و آموزش و پژوهش و در حقیقت یک سلامت نافع برای جامعه و درگیر کردن اساتید علوم پزشکی در سطح بسیار عالی هستیم.
در برنامهریزیها و تصمیمگیریها برای مراحل مختلف پیشگیری اولیه، ثانویه و ثالثیه در کشور یک نظام واحد و منحصر به فرد را در دنیا ایجاد کردیم که سبب شده بتوانیم با توجه به محدودیتها و تحریمها و مشکلات اقتصادی باز هم گسترش سلامت را در سطح کشور انجام بدهیم.
مثلاً واکسیناسیون را از 30 درصد در سطح جامعه به 100درصد رساندیم یا در جریان کرونا و آن بحران عظیمی که وجود داشت با تولید واکسن و واکسیناسیون عمومی توانستیم ارزشمندترین مراحل پیشگیری را در کرونا به عنوان یکی از کشورهای بارز در دنیا انجام بدهیم، اما توجه ریاست محترم جمهوری آینده را جلب میکنم به اینکه هنوز یک نظام ارائه خدمات بهداشت و درمانی یا سلامت منسجم در کشور نداریم. به نظرم ریاست جمهوری آینده کشور باید تلاش کند چنین سیستمی در کشور ایجاد شود.
چرا بیمههای ما ناتوان هستند؟ چرا بیمههای ما نمیتوانند برخلاف آنچه که مقام معظم رهبری فرمودند که اگر کسی بیمار شد تنها رنج بیماری را ببرد و رنج دیگری نداشته باشد نمیتوانند مسایل هزینهها و منابع را تامین کنند؟
آیا این فقط به دلایل کمبود هزینهها و کمبود اعتبارات است یا خیر به دلیل هدررفت منابع نظام بهداشت و درمان است؟
فقط نظام ارجاع می تواند جلوی هدر رفت منابع سلامت را بگیرد
در همین شهر تهران، هر نفر یک بیمه دارد یا بعضیها دو بیمه اما وقتی مراجعه میکنند به پزشک، پزشکی نیست که تمام مسائل آنها را بداند و مشکلات سلامت آنها را حل کند و در صورت عدم توانایی و نیاز به مشاوره به سطح بالاتر ارجاع بدهد.
نتیجه این وضعیت این است که میبینیم در منازل پر از رادیوگرافیها، آزمایشها و … است. هیچ بیمهای این توانایی را ندارد که این میزان تقاضای آزمایش، ویزیت، رادیولوژی و امآرای را پوشش دهد.
ما واقعاً نیاز داریم که مثل نظام سلامت بسیاری از کشورهای پیشرفته و حتی در حال پیشرفت دنیا عمل کنیم یعنی نظام ارجاع که می تواند به حد زیادی صرفهجویی کند و ضمن ارائه خدمات بهداشتی درمانی چه در جهت پیشگیریهای اولیه و چه در جهت پیشگیریهای ثانویه به نحو صحیح عمل کند.
به نظرتان بهتر است وزیر بهداشت عمده انرژی خودش را در کدام محور صرف کند؟
ما به عنوان افرادی که سالها است در نظام سلامت فعالیت داریم دغدغه خاطر مهممان در این تغییرات وزرا همیشه این است که بعضی از کارها ممکن است متوقف شود و بعضی کارهای جدید شروع شود.
اشکال کار نه فقط در حوزه سلامت و وزارت بهداشت بلکه اکثر وزارتخانهها است. ما یک برنامه طولانیمدت برای پیشرفت نداریم. یک برنامه طولانیمدت برای مسائل راهبردی و راهکارهای آن نداریم بنابراین هر وزیری که میآید براساس یافتههای خودش و براساس علمی که دارد تغییراتی را در برنامهها میدهد.
یکی از مشکلات اصلی ما همین تغییرات در برنامهها است. به نظرم وزیر بهداشت، درمان و آموزش آینده ما میبایست دو نوع هدف برای خودش تعیین کند یکی اهداف طولانیمدت است که همان مساله تشکیل نظام صحیح ارائه خدمات سلامت و دیگری اهداف کوتاه مدت است که چه کنیم تا ارتقاء کمی و کیفی سلامت جامعه را رقم بزنیم.
اگر برنامه پزشکی خانواده را اجرا کرده بودیم، مشکلات کمتر بود
مسلماً تا آنجایی که میتوانیم باید از تغییر برنامهها خودداری کنیم، قطعا اگر میتوانستیم سیستم ارائه خدمات بهداشتی و درمانی را از سطح روستا با سطح اول و بعد به شکل نظام ارجاع در سطح دوم، سوم و چهارم همانطور که ترسیم شده بود ادامه میدادیم شاید بسیاری از مسائل و مشکلات به ویژه در پیشگیریهای ابتدایی و اولیه واقعاً حل شده بود.
اما نکته مهم دیگری که باید اشاره کنم در مورد مساله پژوهش است، در سالیان اخیر نظر معاونت ریاستجمهوری کلاً از طرف علم معطوف شده به سمت کاربرد علم، یعنی درست است که ما به کاربرد علم احتیاج داریم و جزو اولویتهای کشور است. باید شرکتهای دانشبنیان باشد و باید بتوانیم از مهندسی معکوس به تدریج برویم به طرف مهندسیهای پیشرفتهتر، اما خود علم هم در بسیاری از رشتههای ما مثل علوم تخصصی پزشکی اصولاً با تولید دارو و تجهیزات سر وکار ندارند و در حوزه علم هستند و باید به همین علم ناب توجه کنیم.
در حوزه پژوهشی با توجه به این که سابقه بسیار طولانی در این حوزه دارید چه توصیههایی دارید؟
همیشه میگویم بعد از پیروزی انقلاب اسلامی پژوهش در ایران را باید به سه دوره تقسیم بکنیم، به سه دوره 20 ساله، دوره 20 ساله اول ما سال 60 تا 80 بوده که در آنجا کاری که کردیم تربیت نیروهای پژوهشی بود، تربیت نیروی انسانی مؤثر در دانشگاههای علوم پزشکی سبب شد تعداد زیادی به طرف آموزش بروند و تعدادی هم آموزش و پژوهش را انجام بدهند.
دهه سوم انقلاب از نخبگان تربیت شده بهره نبردیم
به همین دلیل ما توانستیم تعداد اساتید خودمان را در طی 20 سال اول به 4 برابر قبل از آن برسانیم. اما 20 سال دوم، 20 سال بین سال 1380 تا 1400 دوره بهرهگیری از این ارتقای نیروی انسانی بود که شما در پژوهش میبینید که از رتبههای 54 جهانی قبل از انقلاب به رتبههای 16 و 15 در سطح دنیا رسیدیم.
بسیاری از کشورهای اروپایی را در تولید علم عقب زدیم و این مرهون همین نیرویی انسانی برجسته ای بود که تربیت و پژوهشگر شدند، اما متاسفانه در 20 سال سوم که میبایست بهرهوری از این جمعیت نخبه را داشته باشیم به نظر میرسد موفق نیستیم فعلا و باید در راهبردهای خودمان تجدیدنظر بکنیم.
در سالهای گذشته معاونت علمی ریاستجمهوری تمام توجهاش به مسایل شرکتهای دانش بنیان معطوف شده است. یعنی ما باید بیاییم علم نافع تولید بکنیم.
گلایه دکتر عزیزی از کاهش بودجه های پژوهشی
تولید بسیاری از مسائلی که در کشور امکانپذیر نیست آنها را رونق بدهیم که به نظر بسیار خوب است اما باید این را اذعان کرد توجه خیلی زیادتری معطوف به این امر کردند و اصولاً به مساله علم توجه کمتری شده است.
بسیاری از رشته های انسانی و حتی قسمتهای پزشکی ما اصولاً با مسائل فناوری سر وکار ندارند اما در راه پیشبرد علم خودشان برای ارتقای کیفی علم خودشان نیاز به تحقیقات دارند.
خیلی جالب است که به شما بگویم در بعضی از رشتهها مثل خود رشته غدد ما، ما رتبه دهم بینالمللی را داریم یعنی در بالای سر ما فرانسه است و در پایین ما بسیاری از کشورهای اروپایی قرار دارند.
این عدم توجهی که در سالهای اخیر انجام شده با تعطیل کردن قسمتهایی که مرتبط با مسائل بالینی است، سبب شده قسمتهای بالینی ما و تحقیقات ما دچار اشکال بشود.
بسیاری از کارهایی را متوقف کردیم که ارزشمند بودند حتی طرح های 25 ساله مثل مطالعه غربالگری تهران که دیگر بودجهای برای ادامه کار ندارد.
برای اینکه بودجهها و اعتبارات را معطوف کردیم به جاهای دیگر. به نظرم تجدیدنظر بسیار مهمی در این موضوع باید بشود.
انتظار ما این است که کرامت دانشمندان و محققان خودمان را مورد توجه قرار بدهیم. آنچه که واقعاً سرمایه کشور است، هیچ کشوری نمیتواند بدون تحقیقات و بدون پژوهشها به مقامات عالیه برسد. العِلمُ السُطلان یعنی علم قدرت است و این قدرت طوری است که به دنبال این روایت گفته میشود که اگر شما ضعیف باشید زیر نظر بقیه هستید اگر از نظر علمی قوی باشید شما برتر هستید و ما برتری که در این مسیر 40 ساله پیدا کردیم نباید از دست بدهیم و باید دائم در حال بالارفتن باشیم.