آمارهای غیر رسمی می گوید حدود 4 میلیون معتاد در کشور داریم که حداقل 50 درصد آنها شغل مناسب دارند. در این میان حدود 100 هزار معتاد تابلو یا متجاهر هم هستند که به آخر رسیده و بی خانمان شده‌اند. دولت هر از گاهی آنها را جمع‌آوری و بعد رها می‌کند اما این برنامه ها تاکنون موفق نبوده‌اند.
به گزارش ساعت سلامت به نقل از ایرنا، آمار اعتیاد در ایران همیشه یک موضوع غیر شفاف بوده، وقتی در مورد آمار کل معتادان کشور بین ستاد مبارزه با مواد مخدر و کارشناسان فن اختلاف نظر جدی وجود دارد، معلوم است که آمار معتادان بی خانمان نیز حدودی اعلام می‌شود. آ‌ماری که مقامات رسمی از 60 تا 100 هزار نفر برآورد می‌کنند.
معتادان متجاهر، خیابانی، بی خانمان یا هر اسمی که روی آنها بگذارند، آخر خطی‌های اتوبان اعتیاد هستند، کسانی که پس از سالها مصرف همه زندگی و دارو ندار خود را از دست داده اند و حتی جای خواب ندارند. زیر پل ها، کنار خیابانها و در خرابه‌ها و حاشیه ها می خوابند و با م مواد فروشی، دله دزدی، جمع کردن زباله، دستفروشی یا هر کاری که از دستشان برآید، پول مواد و غذای خود را به دست می‌آ‌ورند.
براساس میانگین آمارهای موجود حدود ۷۰ هزار معتاد متجاهر در کشور وجود دارد. مهم نیست چه تعداد فرد معتاد متجاهر در ایران وجود دارد بلکه این مساله که چه اقداماتی برای کاهش آنها انجام شده مهمتر است.
آمارهای ضد و نقیض نشان می‌دهد اقداماتی که برای ساماندهی معتادان متجاهر در سال‌های اخیر انجام شده چندان تاثیرگذار نبوده است چرا که نه تنها تعداد معتادان متجاهر کمتر نشده است بلکه هر روز بر تعداد معتادان بی خانمان اضافه شده است.
۲۷ تا ۳۰ درصد معتادان متجاهر بی‌خانمان هستند
محمد جمالو، معاون کاهش تقاضا و توسعه مشارکت‌های مردمی ستاد مبارزه با مواد مخدر می‌گوید: ستاد مبارزه با مواد مخدر در فرایند درمانی آسیب‌دیدگان اعتیاد به دنبال غربالگری هوشمند معتادان است. در این راستا اجرای سامانه غربالگری هوشمند معتادان در دستور کار است و تا پایان سال راه‌اندازی خواهد شد.
وی اظهار می دارد: براساس سامانه هوشمند، معتادان متجاهر بعد از دستگیری در فرآیند شناسایی و غربالگری قرار گرفته و پس از بررسی روانکاوی و روانشناسی، راه درمانی متناسب برای او انتخاب می‌شود.
معاون دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر می افزاید: براساس قانون مبارزه با مواد مخدر روش‌های هشت گانه‌ای برای ترک اعتیاد وجود دارد که بعد از بررسی‌های انجام شده برای نتیجه بهتر درمان، بهترین روش ترک استفاده می‌شود.
جمالو با تاکید بر ضرورت درمان و کاهش آسیب اعتیاد و حذف چرخه باطل دستگیری، ترک و رهاسازی معتادان ادامه می دهد: ویژگی اعتیاد این است که این بیماری اوج دارد. اما هیچ وقت به پایان نمی‌رسد. برای درمان و برخورد با این بیماری باید یک راهکار درست داشت.
وی ادامه می دهد: براساس آمار موجود حدود ۴۰ هزار معتاد متجاهر در کشور وجود دارد. وضعیت کشور ایران نسبت به نُرم جهانی بهتر و مورد تقدیر سازمان ملل است. ولی این وضعیت در شان کشور ما نیست.
رسیدگی به وضعیت معتادان
سعید صفاتیان تحلیل‌گر حوزه اعتیاد می گوید: موضوع رسیدگی به وضعیت معتادان متجاهر از سال ۱۳۸۵ در کشور در جلسه ستاد مبارزه با موادمخدر با حضور رئیس جمهور شروع شد. در آن زمان ۳۰۰ مرکز دی آی سی «مراکز گذری» و ۴۰۰ مرکز افزایش دسترسی راه‌اندازی شد.
وی می افزاید: کم کم نگاه‌ها پس از این کارها به موضوع اعتیاد و معتادان نگاه اجتماعی شد. البته با ورود بیشتر ناجا به این مساله موضوع معتادان به سمت مکان‌های بسته و اردوگاهی پیش رفت.
تحلیل‌گر مبارزه با اعتیاد می گوید:: قانون مبارزه با موادمخدر که اصلاح شد در ماده ۱۵ این قانون موضوع معتادان خودمعرف و در ماده ۱۶ قانون بحث معتادان خیابانی و متجاهر مطرح شد. مهمترین موضوع در این زمینه این بود که چه کسی تجاهر را می‌پذیرد که البته روانشناس و پزشک باید معتاد متجاهر را تایید می‌کردند.
وی ادامه می دهد: هنوز این داستان پیچیدگی خودش را دارد. بسیاری از افرادی که به عنوان معتاد دستگیر می‌شدند معتاد نبوده، فقط بی‌خانمان بودند. آمار این افراد بی‌خانمان ۲۰ درصد بود و بعد با حکم قضایی به مراکزی می‌رفتند که برنامه‌ای برای آنها داشته باشند.
صفاتیان می گوید: اعداد معتادان خیابابانی در کشور را از ۶۰ تا ۱۰۰ هزار نفر داریم. و معتقدیم هرچه وضعیت اقتصادی بدتر شود وضعیت آنها نیز بدتر و متجاهر می‌شوند. چرا که روابط اقتصادی بد در این سالها و این تورم باعث بدتر شدن وضعیت اوضاع شده است.
وی معتقد است: تغییر الگوی مصرف موادمخدر نیز باعث تجاهر شده است. چون مصرف موادصنعتی مانند شیشه و هروئین و تزریق آن زودتر فرد را به متجاهر بودن می‌رساند. و زمانی که به سمت تزریق می‌روند این مشکلات آنها بیشتر می‌شود.
به حاشیه رفتن برنامه کاهش آسیب معتادان
وی ادامه می دهد: برنامه کاهش آسیب معتادان از ۱۳۸۵ کم کم به حاشیه رفت. از سال ۸۵ تا ۹۰ در هر سمینار بین‌المللی در دنیا از ایران دعوت و میزی برای صحبت کردن داده می‌شد. گرفتن این میز برای هر کشوری اعتبار است. اما از سال ۹۲ برنامه کاهش آسیب معتادان که حذف شد دیگر ایران در سمینار بین‌المللی دعوت نشده است.
وی می افزاید: اینکه ۳۰ تا ۴۰ هزار نفر تحت پوشش برنامه متادون درمانی قرار دارند نمی‌تواند ملاکی برای این موضوع باشد. چرا که برنامه‌های کاهش آسیب توانست در مواقع مختلف بسیاری از مشکلات معتادان متجاهر در کشور را حل کند.
وی به اجرای برنامه‌های موثر کاهش آسیب برای معتادان نیز اشاره می کند و می‌افزاید: با توجه به اینکه داروخانه‌ها به فرد خیابانی با لباس کثیف سرنگ نمی‌دهند. در بیشتر اوقات نیز خود معتادان تمایلی به خرید قیمت داروخانه‌ای سرنگ ندارند. اجرای برنامه کاهش آسیب در این زمینه بسیار تاثیرگذار بود.
صفاتیان خاطرنشان می کند: آن زمان با قیمت سرنگ ارزان استقبال خوبی از این طرح شد. اما امروز شاهد هستیم که پس از گذشت سالها، برنامه‌های کاهش آسیب حذف و برنامه اقامتی و اردوگاهی جایگزین آن شده است.
وی ادامه می‌دهد: در برنامه اقامتی و اردوگاهی یا نگهداری در کمپ دیگر یک یا دو ماه معتاد در خیابان دیده نمی‌شود. اما دو ماه بعد دوباره همان معتاد بدون هیچ اقدامی در جهت کاهش آسیب وارد خیابان می‌شود.
معتاد پس از ۱۵ سال تزریق، با ۲ ماه کمپ پاک نمی‌شود
صفاتیان برنامه‌های کاهش آسیب را بسیار موثرتر از برنامه نگهداری در کمپ و اردوگاه می داند و می گوید: معتادی که ۱۵ سال تزریق هروئین دارد با دو ماه نگهداری در کمپ یا اردوگاه که پاک نمی‌شود.
به گفته او ، معتادی که پس از دو ماه از کمپ یا اردوگاه برمی‌گردد. هنوز خود را پیدا نکرده است که بخواهیم آموزش حرفه‌آموزی به او بدهیم. یک فرد معتاد در طول یک سال هم نمی‌تواند اشتغال داشته باشد. چون ذهن و همه وجودش همچنان درگیر اعتیاد است.
50 درصد معتادان شغل دارند
وی ادامه می دهد: اکنون ۵۰ درصد معتادان کشور شغل و حرفه دارند. مهمترین بحث برای معتادان متجاهر اکنون ارائه خدمات روانشناسی و دارودرمانی است. اما باید این سوال را پرسید که کدام سیستم باید این خدمات را به افراد معتاد ارائه دهد.
تحلیل‌گر حوزه اعتیاد معتقد است: اینکه معتاد خیابانی باید خیابان جمع‌آوری و دو ماه در اردوگاه و کمپ نگهداری با هزینه میلیاردی نگهداری شوند که نتیجه نمی‌دهد. باید از این مساله عبور کرد. کاری که نتیجه ندارد نباید ادامه‌دار باشد.
وی خاطرنشان می کند: باید برای این مساله ستاد مبارزه با موادمخدر یک گروه مستقل برای انجام تحقیقات از اردوگاهها و کمپ‌های نگهداری معتادان را انتخاب کند تا مشخص شود. این موضوع چقدر در روند کاهش مشکلات معتادان و بازگرداندن آنها به جامعه تاثیرگذار است.
کمک سازمان‌های مردم نهاد برای برنامه‌های کاهش آسیب معتادان
وی یادآور می شود: باید برای اجرای بهتر برنامه‌های کاهش آسیب معتادان از ظرفیت بخش خصوصی و سازمان‌های مردم نهاد استفاده کرد. برای معتاد متجاهر در همه کشورهای دنیا با برنامه‌های اجرایی و مستقل می توان کارهای مناسبی انجام داد.
تحلیل‌گر حوزه اعتیاد معتقد است: باید برنامه عملیاتی با هدفگذاری مشخص برای معتادان متجاهر نوشته شود. گروه متخصصی هم طرح را ارزیابی کند. با وجود تیم ارزیاب، برنامه‌های کاهش آسیب مورد ارزیابی قرار گیرد. چون اگر قدرت ارزیابی داشته باشد قابلیت اجرایی پیدا خواهد کرد.
به گفته وی، بیش از چهار میلیون مصرف‌کننده مستقیم و غیرمستقیم موادمخدر در کشور وجود دارد. یعنی ۱۵ میلیون نفر و یک ششم کشور درگیر گرفتاری موادمخدر هستند. موادمخدر سالانه نزدیک به ۲۰۰ هزار میلیارد تومان به اقتصاد کشور ضربه می‌زند. که باید برای آن یکبار برای همیشه اقدامات اساسی انجام داد.
گزارش از مهناز بیرانوند
