سیلی که با پدیده باران سیل آسای مانسون هفته گذشته در ایران مشاهده شد. پدیده ای کم نظیر بود که بی توجهی به محیط زیست، ساخت و سازهای غیر مجاز، سختی و خشکی زمین، نبود هشدار به موقع و ضعف مدیریت بحران بر میزان خسارتهای جانی و مالی آن افزود.
به گزارش ساعت سلامت، سیل مرداد در ایران یک بحران به تمام معنا بود که پیامدهای خسارت بار آن در 24 استان کشور مشاهده شد. اواخر تیر پیامی در فضای مجازی منتشر شد که از وقوع پدیده باران سیل آسا در نصف ایران سخن می‌گفت. پیامی که از «باران وحشتناک» از 5 تا 10 مرداد در 9 استان کشور و خسارت سنگین آن خبر می داد و البته اسمی از پدیده مانسون در آن نبود.
این پیام هیچ منبع مشخصی نداشت و به همین علت از سوی مراجع رسمی و بسیاری از مردم شایعه تلقی شد و کسی آن را جدی نگرفت.
اولین نشانه‌های سیل 28 تیر در جنوب استان سیستان و بلوچستان هویدا شد که بیش از همه به زیرساختهای ارتباطی و جاده ها خسارت زد. رفته رفته آثار غافلگیر کننده سیل در استانهای دیگر هم دیده شد. تا 31 تیر که به استهبان در استان اصفهان رسید. سیلی وحشتناک و ویرانگر که درختان و خودروها را با خود می‌برد و جان 22 نفر را گرفت.
بارش‌های ناگهانی و شدید مانسونی بامداد 6مرداد تهرانی‌ها را غافلگیر کرد. بارش شدیدی که از صفر بامداد در تهران و بخش‌هایی از استان البرز مشاهده شد و کسی انتظار آن را نداشت. بارشی که مردم و امدادگران هلال احمر، آتش نشانی و اورژانس را هم غافلگیر کرد.
هشدارهای کمرنگ
سازمان هواشناسی 5 مرداد برای استان تهران هشدار نارنجی صادر کرده بود. مبنی بر اینکه « با توجه به احتمال بالا آمدن سطح رودخانه‌ها، آبگرفتگی معابر و جاری شدن روان آب در مسیل‌ها و احتمال برخورد صاعقه، از شهروندان درخواست می‌شود از هرگونه توقف در بستر و حاشیه رودخانه‌ها و مسیل‌ها اکیداً خودداری کنند».اما این پیام هشدار آمیز اندکی دیر منتشر شد و البته به گوش همه نرسید.
عامل سیل مرداد، پدیده مانسون بود. پدیده‌ای که علت آن تغییر سالانه دما بین مناطق خشک و اقیانوس هند است و به صورت حرکت سریع ابرها و بارندگی‌های ناگهانی و فراسنگین خودنمایی می‌کند.
خشکی و فرسایش زمین که جلوی فرورفتن آب را می‌گیرد و موجب روان آب می‌شود. نبود پوشش گیاهی مناسب و ساخت و سازهای غیر مجاز عامل مهم تشدید خسارتهای سیل است.
سیل مرداد 1400 به 24 استان خسارت زد. جان حداقل 96 را گرفت. آمار مصدومان این سیل ویرانگر و خانه‌های تخریب شده منتشر نشده است اما هزاران نفر بی‌خانمان شدند.
فقط خسارتهای بخش کشاورزی این سیل بین 6 تا 10 هزار میلیارد تومان برآورد شده است. سازمان میراث فرهنگی از تخریب 730 اثر میراث فرهنگی خبر داده است و جاده‌های زیادی در این سیل از بین رفتند.
عشایر ایران نیز در این سیل گسترده خسارتهای جبران ناپذیر دیدند. خسارتهایی که فقط در استان تهران حداقل 18 میلیارد تومان برآورد شده است.
چه کسی مسئول است؟
سیل مرداد هنوز تمام نشده و هشدارها درباره احتمال تکرار پدیده مانسون و بارندگی‌های سیل آسا ادامه دارد. میزان دقیق خسارتهای این سیل از جمله تعداد دقیق جان باختگان. مفقودان، مصدومان و نیز خسارتهای مالی به خانه‌های مسکونی، بخش کشاورزی و دامداری، راهها و ابنیه‌ها هنوز مشخص نیست.
مسئولان علت خسارت گسترده این بارندگی و سیل را در امامزاده داود فعالیت بخش خصوصی، لایروبی نشدن کانال و انسداد مسیر عبور آب به علت سقوط یک خودرو داخل کانال اعلام کرده‌اند. اما قطعا علل بیشتری ناشی از دستکاری در محیط زیست برای این حجم عظیم خسارت باید جست و جو کرد.
ساخت و سازهای غیر مجاز در بسیاری از مناطق کشور، سد سازی‌های غیر کارشناسی، خشک شدن آبراه‌ها، رودخانه ها، تالاب‌ها و دریاچه ها، از بین رفتن روز افزون منابع طبیعی، جنگل‌ها و پوشش گیاهی در اقصی نقاط کشور از جمله این علت هاست.
بحران از بین رفتن آبهای زیرزمینی، قنات‌ها، خشکی و سختی زمین و آماده نبودن سیستم مدیریت بحران، نبود هشدار و اقدام به موقع نهادهای مسئول، بخشی از علل این خسارت بزرگ است که معلوم نیست چه کسی باید آن را جبران کند؟
آیا امکان آمادگی بیشتر برای مواجهه با این سیل نبود؟ آیا این حجم بزرگ خسارتهای جانی و مالی قابل پیشگیری نبود؟ آیا کسی مسئولیت بی توجهی‌ها و غفلت‌هایی که باعث تشدید خسارت این حادثه طبیعی شد را به عهده می‌گیرد. یا مسئولان پس از گرفتن عکس‌های یادگاری به خانه می‌روند و مردمانی می‌مانند با اندوه سنگین جان و مال‌هایی که ناگهان از دست دادند؟
